Hz. Muhammed’in Doğum günü ve eseri olan Rıza Şehri

Hazırlayan: Kazım Balaban

Değerli Muhabbet Ehline ..!

Alevilerin inandığı tarih kaynaklarına göre Hz. Muhammed, 20 Nisan 571 tarihinde dünyaya gelmiştir. Başka bir deyimle Alevilerin büyük çoğunluğu Hz. Muhammed’in doğum günü olarak bu tarihi esas alır. Hicri tarih sonradan oluştuğu için Aleviler Hz. Muhammed’in doğumunu Hicri tarihe uyarlama ihtiyacı duymamışlardır.

Hz. Muhammed’in doğum tarihinin bugün olarak kabul edilmesi, inancın temel ilkesi olan 4 Kapı, 40 Makama uyarlandığında ilk 3 Kapı olan Şeriat, Tarikat ve Marifet Kapılarında böyle kabul edilir. Son Kapı olan Hakikat Kapısında ise Hz. Muhammed’in doğumu yoktur. O ezelden bu yana (Kalubela) vardır ve yüce Yaratan, Kainatı yaratırken Hz. Muhammed ve Hz. Ali’ye kendi Nurundan bir Nur kattı ve Kainatı o Nur ile yarattı. Dolayısı ile onların doğumunun ezeli ve ebedi yoktur. Biz Hz. Muhammed’in doğumunu ilk 3 Kapıyı esas almak kaydı ile biraz irdeleyelim / yorumlayalım.

Bir insan dünyaya gelir ve bir dönem sonra vefat eder. Aleviler insanın vefat etmesine genellikle ölüm demeyip Don değiştirme veya Hakka yürüme derler. Bir kişi yaşamından sonra kendinden yaptıkları ile (Amel) ile bahsettirir. Kişi eğer geride iyi veya kötü bir eser bırakmışsa o eseri ile anılır. Eserinin güzel olması ile kişi, bıraktığı eseri sahiplenen insanların kalbinde taht kurar. Sevenleri onun eserine sahip çıkarak onu anar ve ileriki zamana taşırlar.

Bir Peygamber de elbette ümmeti ile ileri taşınır ve sahiplenilir. Onun inanç ve felsefesini rehber edinen insanlar onun eserine sahip çıkarak bir cemaat oluşturur ve bu cemaat süreç içinde esere günün şartlarına göre yeni yorumlar katarak onu sahiplenir ve ileri taşır. Bir esere Yeni yorumların eklenmesi genellikle bölünmelere de sebep olur. Cemaatler yeni yorumların içeriği doğrultusunda ayrı ayrı Mezhep ve Tarikatlar oluşturarak söz konusu kişiyi sahiplenirler. Yeni yeni yorumlar aynı zamanda o yorum etrafında birleşen toplulukların inanç değerleri ve öncelikleri olur. Onların yaşam biçimi olur. Onların özlemi ve orada bulunma kriteri olur.

Alevilerin de elbette Hz. Muhammed hakkında yorum ve kanaatleri vardır. Söz konusu yorum ve kanaatler de elbette onların inanç kriterleri olur. Bu kriterler elbette İnanç kaynakları, temel esaslar, kudsiyetler ve inanç ritüelleri olarak yeniden kendi içinde şekillenirler.
Aleviler 3 Temel inanç kaynağına inanırlar.

1. Kur’an-ı Kerim,
2. Rıza Şehri / Medine Şehri Beyannamesi,
3. İmam Cafer Buyruğu.

Kur’an-ı Kerim, Kutsal Kitaptır. Peygamberimiz Hz. Muhammed bu Kutsal Kitabı insanoğluna tebliğ etmek için gönderilmiştir. Bu yüzden de Peygamberlerin içinde Resul (Kendisine ayrıca Kitap inen) olarak değerlendirilir.

Kur’an-ı Kerim,  İnsanları yeni dine davet eden bir çağrı (davet) kitabıdır. Bu Kitap 3 ayrı kategoriye bölünerek değerlendirilir.

1. Kur’an çağrı kitabı olduğu için tüm insanları yeni dine (İslam) çağırır. Tüm insanlar bu yeni dine davet edilir. Herkesin Kur’an-ı Kerim’e iman etmeleri beyan edilir. Böylece içeriğin bir bölümü çağrı olarak kabul edilir. ‘’ O halde (Resûlüm), öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin. (Gasiye : 21)’’
2. Kitabın ikinci bölümü Kur’an-ı Kerim’den önce inen diğer Semavi dinleri anlatır. Kur’an’ın diğer Semavi dinlerin devamı olduğu beyan edilir. Daha önce gelen diğer Peygamberlerin de varlığı kudsiyetle anılır ve diğer Kitapların da Allahın buyruğu olduğu teyid edilir. Ancak daha önceki Semavi dinlere inanan Cemaatlerin süreç içinde Kutsal kitabın içeriğinden ayrı düştükleri için, diğer inançların artık doğruyu temsil etmediği için hükümlerinin kalmadığı izah edilir. Aleviler Kur’an’da ismi geçen diğer Semavi din Peygamberlerini de kendi Peygamberleri olarak kabul ederler. Tüm Kitaplar, Suhuflar (Kutsal sayfalar) ve Peygamberlerin aynı Allahın elçisi olduklarına ve hepsininde aynı kudsiyeti içerdiğine, bu inanç bütünlüğünün ezelden bu yana (Kalubela) aynı doğrultuda olduğuna inanırlar. ‘’ İşte siz öyle kimselersiniz ki, onlar sizi sevmedikleri halde siz onları seversiniz. Siz, bütün kitaplara inanırsınız.. (Ali İmran : 119)’’
3. Kur’an-ı Kerim pek çok Sure ve ayetinde güncel sorunlara yönelik çözümler içerir. Ancak bizzat Kur’an-ı Kerim’in iniş dönemi içerisinde, daha önce inen bazı ayetler, yeni inen ayetlerle hükümsüz kılınır. Başka bir deyimle, koşulların değişmesi sonucu daha önceleri geçerli olan ayetler, aynı konu hakkında yenileri geldiği için devreden çıkarılır. Bu da yaşamın yorumlanmasının durağan olmadığını, Kudsiyetin yaşama ve olgulara çağdaş persfektik sunulmasına açık olduğuna işarettir. Hz. Ali bir sözünde ‘’Çocuklarınızı şimdiki zamana değil, onların geleceği zama göre eğitin (hazırlayın)’’ buyurmuşlardır. Kur’an-ı Kerim’in bu bölümünde gelecekle ilgili bazı vurguların ve değerlendirilmelerin (çözümlemelerin) yapılması da aynı bakış açısı ile irdelendiğinde bütünlük arz eder.

Bu vesile ile Kur’an-ı Kerim esasta yeni bir dine çağrı kitabı olarak da algılanabilir.

Rıza Şehri / Medine Şehri Beyannamesi ise bu çağrıyı dikkate alan, ancak buna rağmen kendi örf gelenek ve inaçlarını devam ettirmeyi isteyerek gelen toplulukların bir arada yaşama beyannamesidir. Başka bir deyimle, yeni dinden rahatsız olmayan ancak ona tabi olmayan, onu benimsemeyen insanların da bulunduğu bir ortak platformdur. Kur’an-ı Kerim’in hükümleri bu konuyu destekleyicidir. ‘’Dinde zorlama yoktur… (Bakara : 256) ‘’ ‘’Sizin dininiz size, benim dinim banadır. (Kâfirun : 6)’’. Herkesin kendi içinde kendi dini kurallarına uyan ancak ortak platformda diğerinin inancına dokunmayan ve onu yadırgamayan bir yapılanmadır. Hz. Ali’nin söylediği ve daha sonra Hacı Bektaş Veli tarafından da teyid edilen ‘’Biz 72 Millete aynı nazarla bakarız’’ deyimi bu şehrin insanlarına, bu platforma dahil olmuş topluluklar için söylenmiştir. Hz. Muhammed ve Hz. Ali, 622 yılında Mekke’den Medine’ye göç (Hicret) ettikten sonra orada çok ciddi açılımlara öncülük ettiler. Bunlardan biri Musahiplik, diğeri ise 200 kadar kabile, topluluk, gurup, aşiret ve inanç gurubu ile bir platformda anlaşıp onları Rıza Şehri kapsamı etrafında bir arada tutmaktır.  

Rıza Şehri Beyannameleri ve uygulamalarında hukukun üstünlüğü esas alınır. Bu toplulukta Peygamber Hz. Muhammed dahil, hiç kimsenin ve gurubun başka kişi ve guruplar üstünde hükümranlığı yoktur. Hiç kimseye fazladan ayrıcalık ve üstünlük tanınmamıştır. Guruplar içerde serbest, ortak platformda eşit statüde konuşlandırılmışlardır. Sadece Hz. Muhammed için, guruplar arasında uzlaşmaz çelişkiler oluştuğunda ‘’Hakem olma’’ hakkı tanınmıştır. Gurup ve topluluklar, tasa da ve kıvançta aynı kader ortağı olmuş ve bu pratikte de uygulanmıştır. Bu yüzden günümüzün deyimi ile Rıza şehrine, Demokrasi ve Hoşgörü platformu da diyebiliriz.

İmam Cafer Buyruğu ise, Hz. Muhammed’den çok sonra 12 İmamlardan İmam Cafer Sadık tarafından günün şartlarına göre yeniden derlenip dizayn edilen bir İnanç Rituel Kitabıdır. Bu kitap sadece inananlara yöneliktir. Rıza Şehrinde ortak platformda birleşen gurupları kapsamaz. İçeriği onları bağlamaz. Onlara her hangi bir sorumluluk yüklemez. Sadece ve sadece Ehli Beyt dostlarına (Tevella), başka deyimle Hz. Muhammed’in getirdiği İslam dinine İnananlara yöneliktir. (Aleviliğin temel inanç kaynaklarına İmam Cafer Buyruğu dışında ayrıca Erdebil’li Şeyh Safi’nin ‘’Menakubu’l Esrar Behcetü’l Ahrar’’ adlı Buyruğu da ekleyebiliriz.) Bu durumda Hz. Muhammed’i getirdiği yeni din ve sunduğu Kutsal Kitap Kur’an-ı Kerim dışında onu icraatleri ile anmak gerekecektir. Aleviler Rıza Şehrini o denli benimsemiş ve bilinçaltına yerleştirmişlerdir ki, en ufak bir sorunda içeriği sevgi ve hoşgörü içeren ‘’Rızalık‘’ kelimesini kullanırlar.

Konu hakkında birkaç Örnek verelim.  

• Herhangi bir delikanlı herhangi bir kızı sevmektedir ve onunla evlenmek istemektedir. Ailesi önce kızın, sonra ailenin Rızalığını arar. Rızalık almak burada gönüllülük anlamında kullanılır.
• İki komşu arasında sorunlar çıkmıştır. Ortaya Dede veya başka sözü dinlenilir aracılar girerler ve her iki tarafı Rızalık noktasında uzlaştırır ve barıştırırlar.
• Ortada bir Cenaze vardır ve Cenaze kaldırılacaktır. Konu, komşu ‘’Rızalık vermeye gider’’. Cenaze de Rızalık verilir ve öyle uğurlanır.
• Lokma dağıtılacaktır, aş yenecektir. Tüm lokmalar dağıtılır ve cemaate sorulur. ‘’Elimde yoktur Tart (veya turt) ile terazi, herkes hakkına oldu mu Razı?’’ Cemaat Rızalık verir ve lokmalar yenir.
• İş gücüne ihtiyaç vardır ve ortak iş gücü sergilenecektir. Her ailenin gücüne göre Rızalık alınarak İmece yapılır ve diyelimki köy yolu tamir edilir. İşgücü verme durumundan yoksun bulunan ailelere Rızalık verilir ve sorun edilmez. Bu Örnekler çoğaltılabilir.

Tarihe Rıza Şehri / Medine Vesikası olarak geçen ve toplam 47 maddeden oluştuğu bilinen ortak anlaşma metni Hz. Mumammed tarafından şekillendirilmiş ve Hz. Ali kaleme almıştır. Alevi Ozanlarının deyişlerinde dile getirdiği ‘’Okuyan Muhammed, Yazan Alidir’’ betimlemelerinden biri de bu vesikadır.
 
Pir Sultan Abdal bir deyişinde şöyle buyurmaktadır.
‘’Pir Sultan’ım eydür şad olup güldü,
Kabe’i Şeriften bir nida geldi.
Hakk’ın emri ile 4 kitap indi
Okuyan Muhammed, yazan Ali’dir’’

Rıza Şehri uygulamalarına kısaca göz attığımızda bu birlikteliğin özünün sevgi, hoşgörü ve demokrasi olduğunu görürüz. Hz. Muhammed Rıza Şehri Beyannamesini 622 yılında oluşturdu ve 632 yılında Hakk’a yürüdü. Bu süre içinde bir tek defa olsun Rıza Şehri Beyannamelerinin dışına çıkılmadı. Orada sevgi ve barış ortamı oluşturuldu. Komşu hakkı yerleştirildi. Hz. Muhammed bir Hadisinde ‘’Komşusu aç olarak yatan bizden değildir’’ buyurarak ortaya ciddi bir konu, komşu hakkı yerleştirildi. Dikkat ediniz Hz. Muhammed burada ‘’Müslüman Komşusu aç olarak yatan bizden değildir’’ demiyor. Sadece komşu diyor.
Kapı, komşu hakkı olarak kültürel değerlerimize yansıyan, orada yer bulan ve benimsenerek günümüze kadar süregelen pek çok uygulama Rıza Şehri uygulamalarından kalmadır. Bu uygulamaların bir kısmı dinsel kavramlar içinde yer buldu ve zaman zaman dini ritüellere kadar girdi. Örneğin bir insan kurban kestiğinde bu kurban etinin bir kısmı bölüştürülüp kapı komşuya Hakk Rızası için ikram edilir. Kapı komşuya ikram edilen Kurban eti için o komşunun İslam dininden olma zorunluluğu yoktur. Rızalık denilen uygulama Cemlerde de görülür. Örneğin bir konuda suçu / kusuru görülen bir kişinin yargılanması Rızalık esasına göre uygulanır. Kusurlar Ceme katılan Canların önünde ve onların fikri alınarak, sorumlulukda onların da söz sahibi olma esasına dayanarak sağlanır. Rızalık o kadar hassas temeller üzerinde kuruludur ki, Cem de suçu sabit görülen kişiye verilen Ceza da ailesinin mağdur olmaması, ailesine ve çocuklarına olan sorumluluklarını devam ettirmesi için kişi sadece toplumdan izole edilir. Başka bir deyimle kişi Cem de kendisi hakkında verilen izole yaptırımı sonucu, Rıza Şehri insanlarının kendi aralarında ki ilişki ve muhabbetlerinin dışında tutulur. Kişi Rıza Şehri kurallarını ihlal ettiği için o şehrin özellik ve güzelliklerinin dışına alınır.

Pir Sultan Abdal bir deyişinde şöyle buyurur.
Güzel aşık cevrimizi
Çekemezsin demedim mi?
Bu bir Rıza lokmasıdır
Yiyemezsin demedim mi?
Kurban Bayramı ve benzeri özel günlerde konu komşunun bir birleri ile bayramlaşmaları, helâlleşmeleri, bir biri ile barışık olmaları hepsi Rıza Şehri uygulamalarıdır. Alevi geleneklerinin çoğu oradan kalmadır. Bu ilişki toplumda sosyal bir ihtiyaç olduğu için kültürümüzde de geniş bir etki alanı bulmuş ve ‘’Konu Komşu bir birinin külüne muhtaçtır’’ sözleri ile güncel yaşamın önemli bir yerini işgal etmiştir.
Rıza Şehri uygulamaları tamamen Gönüllülük esasına göre sağlanmıştır. Kişinin Rıza Şehrine girmesi için herhangi bir zorlama olmadığı gibi, girmeyenler için bir dışlama da söz konusu değildir. Ancak Rıza Şehrinin hoşgörü, paylaşım ve sevgi kurallarının o şehre dahil olan insanlar tarafından ihlal edilmemeleri için kişi veya guruplar sorumlulukları konusunda bilgilendirilirler.

Rıza Şehrinde Dış Kapılar Kilitlenmez.
Rıza Şehrinde Şiddet yoktur.
Rıza Şehrinde Mutluluk ve Acılar paylaştırılır.
Rıza Şehrinde Zorlama yoktur.
Rıza Şehrinde Yalan, dolan, fesat, kin ve iftira yoktur.
Rıza Şehrinde insanlar eşit statüdedirler, kimsenin üstünlüğü ve önceliği yoktur.
Rıza Şehrinde her şey Rızalık ile olur, Rızalık ile sağlanır.
Rıza şehri tasa ve kıvançta birleşen insanların şehridir. Rıza şehrine yoksullar doyurulur, çıplaklar giydirilir, yüzler güldürülür.
Rıza Şehri, Rızalığa Razı olanların şehridir.

Rıza Şehri uygulamaları Hz. Muhammed’in Hakk’a yürümesinden sonra Ehl-i Beyt ve onu seven dostları (Tevella) tarafından sürdürülerek günümüze kadar geldi. Alevilerin, Ehl-i Beyte bu denli bağlı olmalarının bir nedeni de Rıza Şehrinin sevgi şehri olmasıdır. Tüm farklı fikirlerin orada bir değişik çiçek tarlası gibi sergilenmesi ve kabul görmesidir. Alevilerin temel İnanç Kaynaklarının içinde Rıza Şehrinin de bulunması bu güzellik ve muhabbetten dolayıdır. Orası Kamil insanların şehridir.
Rıza Şehri insanlarının farklı etnik köken ve inançlardan olması bu şehrin ayrı bir güzelliğidir. Hz. Muhammed ve Hz. Ali toplumsal uzlaşmayı orada sağladılar. Orada oluşturdular ve orada oturttular.
Musahiplik bu şehirde kabul gördü ve kudsiyete bürünerek günümüze kadar geldi.
Hz. Muhammed ile birlikte Hicret eden Canlar orada ayrı ayrı mekânlara yerleştirildiler.
Hz. Muhammed ile birlikte olan Canlar oradan çıktılar. Onun için canını seve seve veren insanlar oradan çıktılar.
Rıza Şehri ilk İnsan Hakları Evrensel Beyanname şehridir.
Rıza Şehri Barış ve demokrasi şehridir. Hukukun üstünlüğü en geniş anlamda ilk defa orada sağlandı.
Rıza Şehrinin bu güzelliklere sahip olması Hz. Muhammed ve Hz. Ali ile sağlandı. Oranın ilk toplumsal barış ve sevgi mimarları onlardır.
Hz. Muhammed’in ve Hz. Ali’nin geride bıraktığı en önemli eserlerinden biri işte bu şehrin örnek uygulamalarıdır. Bu güzel insanlar o güzide eserleri ile sevilir ve gönüllerde taht kurarlar. Alevilerin derin Ehli Beyt sevgisinin temelinde bu güzellikler yatar.
Rıza Şehri uygulamalarından 1326 yıl sonra Batı dünyası öncülüğünde çok övündükleri Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi (1948 yılı) hazırlanmıştır. Ancak hemen peşinden Birleşmiş Milletlerde Kurucu Konsey üyesi 5 Ülkeye (ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere) Veto Hakkı vardır, ama Rıza Şehri Mimarı olan Hz. Muhammed ve Hz. Ali, bu metni kendileri hazırladıkları halde metne böyle bir ayrıcalık konulmamış, pratikte de uygulanmamıştır. Kendilerine Veto hakkı koyan ülkelerin en büyük yanlışlığı da buradadır. Dünya barışının halen sağlanmamasında Rıza Şehri uygulamalarının bulunmamasıdır. Bu da Hz. Muhammed ve Hz. Ali’nin ne kadar büyük ve çağdaş şahsiyetler olduklarının ayrı bir delilidir.

Muhabbetlerimle