-
Derviş Baba’nın Alevi-Bektaşi gülmece Edebiyatından Şiirleştirdiği örnekler
Hazırlayan: DR. iSMAİL KAYGUSUZ
“Bayezid Bistami’den Yunus ve Kaygusuz Abdal’a, Azmi’ye ve Harabi’ye ulaşan makam-ı naz’da Tanrıyı sorgulama ve şeriat dogmalarına kafatutma, Alevi-Bektaşi inanç ve düşüncesinin simgesel temsilcisi Baba Erenler, Bektaşi Babası, Bektaşi vb. halktan tiplemelere kadar inip fıkralarda-nüktelerde ortaya çıkmıştır. Mutasavvıfların, özellikle batıni mutasavvıf ozanların Tanrıyla hesaplaşması, sorgulayıp eleştirmesi onu kendi maddesel özünde yokettiğinden kendilerine, yani insana yönelmektedir. Böylece makam-ı naz’da kendi kendileriyle konuşup hesaplaşmaktadırlar. Onun için Alevi-Bektaşi mizahını (gülmecesini) oluşturan fıkralarda işlenen maddi yaşam, toplumsal yergiler ve tanrıyı sorgulamaya yönelik konular, uygulanan davranış biçimleri felsefi materyalizmin kapsamı içindedir; basitleştirilerek halka indirilişidir…” [İsmail Kaygusuz, Görmediğim Tanrıya Tapmam, Alev Yayınları; İstanbul, 1996, s.105,116))
Düzyazı ve serbest şiirle ifade edilen her türlü duygu ve düşünce, ölçülü şiirle, yani halk şiiriyle de engelsiz anlatılabilir. Bu anlayıştan hareket eden Derviş Baba, halk şiiri ögelerini, yani vezin ve kafiye (ölçü ve uyak) kullanarak çok sayıda Alevi-Bektaşi fıkralarını şiirleştirmiştir:
SOFTA MI DOMUZ, DOMUZ MU SOFTA?
Softası bol köyde cami hep dolar
Beş vaktini herkes şaşmadan kılarKahvede köyodasında meydanda
Sohbetleri hep din iman hakkındaBoş söz dedikodu eskiye özlem
Efsane masal yok yeniye gözlem
Bir yandan yatar kalkar zikrederler
Öbür yandan domuzluklar ederlerBaba Erenler onlara çok kızardı
“Softa domuzlar” diye çağırırdıBirbirlerinin kuyusun kazarlar
Bahçede tarlada sınır atarlarBağlara bostana zarar verirler
Sonra yaban domuzu söktü derlerAdım atmazdı gittikleri camiye
Softa domuzlar kirletmiş diyeBu nedenle camiye bakmaz bile
Önünden geçerdi hep aceleyleBir gün gördü orda bir kalabalık
Toplanmışlar ederler şaklabanlıkNamaz vakti ha geldi ha gelecek
Bu cemaat gülecek eğlenecekOlur şey değildi namaz saatı
Herkesin asık dururdu suratı
Baba Erenler dayanamadı baktı
Kulağına bazı sözler çarpmıştı“Eti yenmez gönünden çarık olmaz
Kuran yasaklamış eve konulmaz”“Mekruhtur tarlalara bile sıçsa
Sebze tahıl haram olur bulaşsa”“Vura vura çıkaralım camiden
Hem öldürüp kurtulalım leşinden”Yaklaştı birine Baba Eenler
“Yahu dedi, şu softalar ne derler?”“Duymadın mı camiye domuz girmiş”
Dedi adam “keçe kilim pisletmiş”“Gizlenmiş mimberin altında yatar
Vahşi domuz herkese korku salar”Baba “demek ki bu domuz çok dindar”
Dedi “neşelensin bizim softalar”“Softa domuzları ben çok gördüm ya
Rastlamamıştım hiç domuz softaya”“Ya sizden sayıp alışacaksınız
Ya mekruh camiyi yıkacaksınız”Yüksek sesle söyleyip uzaklaştı
Derviş Baba bu yergi ne de hoştuSİZDEN KORKUYOR
Erenler’in yolu düşmüş camiye
Hoca tam başlamış vaız vermeyeCem’ata Allahı anlatıyormuş
“O ne doğar ne doğurur” diyormuş“Yerde değil gökte değil bir sırdır
Yemez içmez ne evi-barkı vardır”Sürdürünce hep olumsuzlukları
Dürtüp öndekini demiş şunları“Hoca döndürüp dolaştırıyor
Yok diyecek de sizden korkuyor”Derviş Baba Erenler’in tanrıyla
Sorunu yok kendi öz varlığıylaYAĞMUR DUASI I
Havalar kurak yok tek damla yağmur
Güneş toprakları yakıp kavururToprağın yağmura ihtiyacı var
Baba’nın da bir dönüm tarlası varBaba Erenler’i almış yanına
Köylüler çıkmış yağmur duasınaBir tepede duaya duracaklar
Sözde tanrıya yakın olacaklarTopluca susuz derenin yanına
Vardıklarında onun tarlasınaNerden gelmişse Baba’nın aklına
Bir sopa dikmiş tam ortasına“Tanrım tarla benim unutmayasın
Yağmurunla burayı sulayasın”Demiş içinden düşmüşler yola
Daha varmamışken yüksek noktayaBir yağmur bir sel heryan karışmış
Susuz dere bir anda dolup taşmışBaba tarlasına doğru bir bakmış
Orada ne ekin ne toprak kalmışErenler bin pişman eller havada
Demiş “senin gözün varmış tarlamda”“Ki sen yaptın bu kötülüğü bana
Kabahat bende ki gösterdim sana”Derviş Baba bizim Baba Erenler
Düşündüğünü açıkça söylerAslında kayırılmak isteyene
Taş atıyor önce benim diyeneYAĞMUR DUASI II
Hava kuru sıcak sular azalmış
Yağmursuzluk köylüye korku salmışToplanmışlar köy imamı en önde
Duaya çıkmışlar sıcak bir gündeDergah kapısında Baba Erenler
Konuklar için tekkeyi beklerGörür kalabalık sorar birine
“Toplanmış nere gidersiniz yine?”“Ekinler hayvanlar istiyorlar su
Yalvarak ki Hak göndere yağmuru”Baba Erenler dedi “yalvarmayın
Hele beni ise hiç çağırmayın”“Bıldır sizin aklınıza uymuştum
Değil ekin tarlamdan da olmuştum”“Küstüm ona o benim can düşmanım
Gelirsem taş yağdırır ah imanım”“Sizler dönün ben yağmur yağdırırım
Ona bir tuzak kurar kandırırım”Şaşkın köylüler duadan vazgeçti
Baba Erenler hemen mutfağa geçtiHırkasını kazanda suya bastı
Sonra da çıkarıp bahçeye astıDaha köylü evlerine girmeden
Bir yağmurdur başlamazmı incedenDerken yağmur dönüştü sağanağa
Sel çıkınca köylüler yalvarmağaGeldiler Baba’ya durdursun diye
Getirdiler bir sürü de hediyeAldı lokmaları “siz gidin” dedi
Çok vakit geçmeden yağmur kesildiŞaşkın köylü yine toplanıp geldi
Kutsayarak ayağına eğildiKendisine ermiş diyen köylüye
Erenler başladı izah etmeye“Size dedim tanrıyla yoktur aram
Baktım çok kirlenmiş idi hırkam”“Yıkadım bir güzelce astım dala
Başladı yağmuru yağdırmağa”“Hırkam kurusun istemiyordu
İçeri alınca yağmurdur durdu”“Dost olan dostunun isteğin yapar
Düşman olunca da aksini yapar”“Bakın ateş yakmış kurutuyorum
Size evliya değilim diyorum”Derviş Baba gör bak yağmur duayla
Yağmaz nasıl denilirmiş alaylaDEM İSTİYORUM
Hernasılsa bir gün camide Baba
Namaz kılmak için geçti ön safaEğildi doğruldu baktı sağ sola
İçinden geçen hep hatam varm’olaNeyse ki farz sünnet tekmili bitti
Arka saftakiler dağıldı gittiBabanın kendisi hala ordaydı
Kaçamazdı çünkü en ön saftaydıÖnündeki Hoca duaya geçti
Erenler demsizdi bir içi geçtiEllerini açmış baş yukarıda
Hoca Tanrıya tam yakarıda:„Allah bize iman din nasip eyle
Ol merhametinden bol ihsan eyle“Cemaat „Amin!“ der her söylenene
Birden bir ışıktır çaktı zihnineAllahla yapılan bu pazarlıktan
Belki pay çıkardı onca duadanElbet içlerinde bir eren vardı
Yüz su hürmetinden yararlanırdıBaşladı içinden dua etmeye
“Allahım bana da dem ver!” demeyeErenler sessizlik sınırın aştı
Mırıltısı tam Hoca’ya ulaştıHoca hırsla döndü ki arkasında
Bektaşi babası dem havasındaBağırdı “zındık sen ne edersin?
Din iman yerine zıkkım dilersin”
Baba düşündü ki papuç pahalı
Onu linç ettirir bu taş kafalıTam yerinde sözler söylemeliydi
Bunlarla öfkeyi önlemeliydiDedi “ey cemaat ne var kızacak?
Günahkar olacak hem bağıracak”“Gitmeyin ardından böyle Hoca’nın
Tanrı kul arasın böyle açanın”“Adamda iman yok din iman ister
Ve günaha sizi de ortak eder”“Benim imanım var demim yok idi
Tanrı huzurunda yüzüm ak idi”“Ondan dem istedim eğer vermezse
Gelmem bu camiye dem göndermezse”Kimi homurdandı kimi güldüler
Daha da camide hiç görmedilerDerviş Baba dem Ali’nin demidir
Küfrü iman olmuş canlar emidirŞARAP AKŞAMLARI NAMAZ HER BAYRAM
Biri Bektaşi’ye sormuş „ya Baba
Rakı şarap içer misin acaba?“Yavaştan der ki „salt akşamları“
„Peki Baba oruç ve namazları..?“„Oruç benden kaçar asla tutamam
Namaz diyorsan her bayram her bayram“BELLİDİR GİDECEĞİN YER
Kahta kaymakamı çok kurnaz mıydı
Ortada kalmış bir kararsız mıydıMüftüyü dinler ben sendenim der
Baba’yı görünce ona meylederBir türlü ikisin denk getiremez
Karşılıklı söyletip dinleyemezDerkene birgün bu fırsat çıktı
Babadır kahvede gözüne çarptıMüftüyle birlikte içeri daldı
İbrahim Baba’nın yanına geldiBir çay kahve derken sohbet de arttı
Kaymakam ortaya sorunu attı„İbrahim Baba ve Müfti efendi
Her ikinizi de severim“ dedi„Biriniz Alevi biriniz Sünni
Bu Ömer Osman der sen ise Ali“„Müfti çar-i yari göğe yükseltir
Baba Eylibeyt’e canını verir“„Herkes inancını savunsun şurda
Söz veriyorum işte huzurda“„Kazananın elini öpeceğim
Ve hep onun ardından gideceğim“Müfti efendi dedi ki „ben hazırım
Çar-i yar sahabe verir huzurum“„Resul gören göze ben inanırım
Muaviye’yi de ashab tanırım“Bu minval üzere çok sözler etti
Bir kez bile anmadı Ehlibeytiİbrahim Baba’ysa kızdı köpürdü
Ama bell’etmedi sade öksürdüDedi „ne söylerim ben bu adama
Resul’u göreni seviyor ama“„Hep yanıbaşında evindekini
Fatma Ali Hasan ve Hüseyin’i“„Yani ev halkını sevip saymıyor
Emevi soyuna saygı duyuyor“„Benim kaymakamım sana gelince
Söyleyeceklerimi düşün derince“„Farzet ki Muhammed peygamber sendin
Diyelim şu kapıdan içeri girdin““ Masamda Ali’yle kızı torunu
Oynarken bir kaptı kaçtı oyunu“„Müftünün yanında Bekir’le Osman
Ömer Muaviye Yezit ve Mervan“„İşte bunca basit senin tercihin
Belli değil midir gidecek yerine“Müfti hemen kalkıp dışarı çıktı
Herkes arkasından alayla baktıKaymakam elini öptü Baba’nın
Talip oldu ona kesti kurbanınDerviş Baba türabı erenlerin
Bir bakışta gerçeği görenlerin
